W dni dzisiejszym miałem wielki zaszczyt i przyjemność rozmawiać z Panem Kazimierzem Czaplo Ps. „Irys” członkiem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej i zasłużonym mieszkańcem Białegostoku. Spotkanie było bardzo wzruszające i pełne autentycznych relacji oraz przeżyć Pana Kazimierza. Co charakteryzuje wielkich ludzi? Jedni mogą powiedzieć: charyzma, zaradność, pracowitość, nieprzeciętna inteligencja etc. Ja wskazuje na autentyczną i niezadufaną skromność. Otóż w momencie, kiedy otrzymałem do ręki gotowy konspekt wspomnień Pana Kazimierza – to moją uwagę zwróciły takie oto zadnia:

 

- „Los nie obdarzył mnie niczym szczególnym, nie miałem okazji przeżyć nic nadzwyczajnego, co by postawiło mnie w szeregu ludzi godnych zwrócenia na siebie uwagi moich rodaków. Moim zdaniem należę do ludzi uśrednionych z mojego pokolenia, pokolenia, w którego życie wpisany jest rodowód kresowy , którym było przeżyć lata dziecinne w okresie między wojennym”. 

 

Osobiście uwielbiam taki styl pisania wspomnień, który powoli zaczyna być archaizmem. Jednak mam pewność, że nie zaginie całkowicie. Gdyż w wielu zdolnych i utalentowanych ludziach tkwi te powołanie do redagowania i świadczenia historii tamtych czasów. Historia ta jest trudna i bardzo pokręcona. Jednak najważniejsze jest to, abyśmy w końcu zaczęli wyciągać z niej wnioski i nie powielali starych nawyków i schematów.

 

Tak też jest z pomnikiem Armii Krajowej w Białymstoku autorstwa Panów Bartosza i Witolda Czarneckich (Pan Bartosz wykonał makietę pomnika, a generalnym wykonawcą był rzeźbiarz Pan Wacław Jerzyna), którego kulisy powstawania miałem okazję poznać. Jest w nim ukryte mnóstwo symboliki. Pierwsza to powierzchnia kanciastej bryły iglicy od dołu chropowatej, aż ku kompletnie wygładzonej w marmurze. Oznacza ona proces formowania się Armii Wojska Polskiego w konspiracji od bezkształtnej chropowatej masy do skrystalizowanej formacji. Kolejnym elementem jest ułożenie trzech płyt podstawy nawiązujące do trzech Okręgów AK.

 

Następnym elementem jest zwrócenie grotu kolumny ku północnemu – wschodowi. Jest ono także nieprzypadkowe, gdyż tzw. „ścięcie” nastąpiło z północnego – wschodu przez Sowietów. Pan Kazimierz tłumaczył to faktem, iż jako młody człowiek przepełniony euforią zwycięstw nad Niemcami tak naprawdę nie wiedział, co będzie się wiązało z pochodem wojsk ZSRR. Dziś można spierać i zarzucać się faktami przez historyków. Jednak jeżeli dopuści się relacje jeszcze żyjących Kombatantów okaże się, że tak naprawdę wtedy w oddziałach wałczących nie było takiego obiegu informacji, jak współcześnie. Pamiętano jednakże z czym taki pochód wiązał się z 17 września 1939 r. dlatego też odsłonięcie pomnika odbyło się 17 września 1995 r. Poniżej przedstawiam Państwu kilka zdjęć z domowego archiwum Pana Kazimierza na co uzyskałem zgodę.

 

 

Z racji podeszłego wieku i zmęczenia Pana Kazimierza ustaliliśmy termin kolejnego spotkania, z którego relacje przekażę Państwu niebawem. Dla mnie jako „słuchowca” była to pierwsza lekcja pięknej „żywej historii”, której to nie zapomnę do końca życia! Dla nas powinna płynąć nauka, abyśmy zamiast toczyć bezsensowne spory; zaczęli budować nasz „pomnik ludzkich serc”. Nie musi być on doskonały i idealnie prosty, natomiast ważne jest, abyśmy dzięki niemu w końcu stali się jednością, nie rezygnując ze swojej indywidualności. Doskonałość przejawia się bowiem w pracy nad sobą walką ze swoimi niedoskonałościami, a przede wszystkim liczy się droga, jaką pokonaliśmy w tej walce…

 

***

 

P. S.: Z okazji zbliżającego się Święta Wojska Polskiego trzymałem dziś w dłoniach autentyczny rozkaz przyznający Order Virtuti Militari V klasy dla brata Pana Kazimierza - Jana Czaplo podpisany, przez samego Józefa Piłsudskiego.

 

 

Daniel Wolszczak

 

Następna część niebawem…